BİYOGRAFİ
New York’un Hudson kasabasında 20 Kasım 1846’da dünyaya gelen Alexander R. Webb, on çocuğu bulunan Alexander N. Webb ve Caroline Elizabeth Lefferts çiftinin dördüncüsü olarak dünyaya gelir. Amerika’da İç Savaş’ın ilk kıvılcımı çıktığında Alexander R. Webb on beş yaşındadır. Massachusetts, Glendale’de yatılı bir okul olan Warner’da Home School’a kaydolur. Bu okula üç yıl devam eder. Daha sonra Claverack Akademi ve Hudson River Enstitü’ye gider. Claverack’deki öğrenimini tamamladıktan sonra babasının gazetesiyle aynı binada olan Charles E. Butler’in mücevherat dükkânında çırak olarak ücretsiz işe başlar. Daha sonra Batı’da şansını aramak için büyük bir mücevherat mağazası olan Giles Bros.& Co., firmasında çalışmak üzere 1868’de Chicago’ya taşınır.
Webb, 1881 yılında hayatında değişiklikler yapmaya yönelir. Metafizik düşünce ve Doğu dinlerine olan ilgisi 1884 yılının başında onu, Asya’ya ait dinlere ciddi olarak bakmaya yönlendirir. Pioneer Theosophical Society adındaki İlahiyat Cemiyetinin toplantılarına katılmaya başlar ve yeni keşfettiği dini bakış açısıyla hayatında köklü değişiklikler yapar. Hayatındaki lüks ve şatafatı terk eder. Alkol, tütün veya uyuşturucunun her çeşidinin içilmesine karşı mücadele başlatır. Dışa yansıyan zenginliği terk ederek, katı bir biçimde vejetaryen diyetine girer. Bu dönemde boş zamanlarının tamamını dini araştırmalarla ve hakikati arayan diğer insanlarla söyleşiler yaparak değerlendirir. O günlerde Webb dini kitaplardan oluşan yaklaşık 13.000 ciltlik bir kütüphaneye ulaşma imkânı bulur. İş haricinde kalan dört-beş saatlik boş zamanlarını kütüphanede okuyarak değerlendirir. Budizm ve diğer Asya dinleri üzerine yaptığı birkaç yıllık araştırmanın ardından İslam’ı daha ciddi manada düşünmeye başlar. 1886 yılında Mirza Gulam Ahmed’le yazışmalarda bulunur.
Webb, İslam’ı ve Müslümanların nasıl yaşadıklarını görmek ve onlara soru sormak için Asyalılar arasında bulunmayı istemektedir. 1887 yılının baharında nüfuzlu dostlarının destekleriyle Başkan Grover Cleveland’den Asya’da Birleşik Devletler’in konsolosluğuna tayinini talep eder. Webb’e Manila, Filipinler’de konsolosluk vazifesi teklif edilir. O da bu görevi kabul eder.
Manila’da bulunduğu yıllarda diplomatik çevrelerin yanı sıra bu ülkede yaşayan Amerikan ve İngiliz topluluklarıyla yakın dostluklar kurar. Resmî görevinden artan zamanlarında İslam’ı inceleyerek ve çoğunluğu Hindistanlı Müslüman yazarların eserlerini okuyarak geçirir. Müslümanlarla bir şekilde iletişim kurmaya çalışan Webb, Manila’daki arkadaşları vasıtasıyla Bombay’da yayıncılık işiyle uğraşan Budruddin Abdullah Kur’a İslamî düşünceleriyle alakalı mektuplar gönderir. Bu mektuplar, Hacı Abdullah Arab isimli zengin bir tüccarın dikkatini çeker. Arab hiç vakit kaybetmeden Mart 1892’de Moulvi Seraceddin Ahmed ile birlikte Manila’da Webb’i ziyaret ederler. Webb’in İslam’ı resmen ne zaman kabul ettiğine dair tarih net değildir.
Ancak Webb, Hacı Abdullah’ın yardımını elde edecek kadar İslam’ın öğretilerine hâkim olduğu yapılan görüşmede ortaya çıkar. Görüşmelerin ardından Webb, Amerika’da İslamî propaganda faaliyetlerini üstleneceğine dair Hacı Abdullah ile bir kontrat imzalar. Webb vakit kaybetmeden “New York’ta ticaret yapmak için bir anlaşma içerisinde olduğunu” belirten bir mektupla birlikte 22 Haziran 1892’de istifasını sunar.
AMERİKA’DAKİ İSLAMÎ MİSYON
Webb 16 Şubat 1893’te New York’a ulaşır ve hiç vakit kaybetmeden New York’ta 458 West 20. st. üzerinde the Moslem World Publishing Company’yi kurar. Maddi imkansızlıklar sebebiyle konferans odası ve kütüphanenin genel merkez binasının resmi olarak açılışı Ekim 1893’e kadar uzar.
Eylül 1893’te Chicago’daki Dünya Dinleri Konferansına katılan Webb, İslam’ı temsilen tek konuşmacıdır. Büyük bir katılım ve ilginin olduğu konferansta “The Spirit of Islam” ve “The Influence of Islam on Social Conditions” başlıklı iki sunumda bulunur.
Kasım 1893’ten itibaren Webb’in maruz kaldığı maddi kriz nedeniyle borçlarını ödeyememesi haberleri aynı şekilde Amerikan İslamî Propaganda’nın içerisindeki geçimsizlikleri de artırır. Yaşadığı onca problemlere rağmen Webb İslamî anlayışından ve yaşantısından feragat etmez. Başlatılan iftira kampanyaları, saldırılar ve kesilen maddi yardımlardan dolayı Amerikan İslamî Propaganda hareketi 1897’de son bulur.
Muhammed Webb 1898-1901 yılları arasında nadiren de olsa halka açık yerlerde konuşmalar yapmaya devam eder. 1901 yılında Sultan II. Abdulhamid, Webb’i Osmanlı Devleti’nin New York’taki onursal başkonsolosu olarak tayin eder. Webb, Türkiye’yi ziyareti esnasında padişah tarafından üçüncü dereceden mecidîlik nişanı, onur madalyası ve Bey (Efendi) gibi unvanlarla onurlandırılır.
1901 yılında İstanbul’u ziyareti sonrasında tevdi edilen yeni konsolosluk görevi Muhammed Webb’e ve hareketsiz hale gelmiş Amerikan İslamî Propaganda misyonuna yeni bir enerji sağlar. Webb, İstanbul’dan döndükten sonra başında Osmanlı fesi, üzerinde Türk kıyafetleri ve kendisine verilen nişanları da takmış olarak 1902 yılında Rutherford’da halka hitaben “Constantinople and Turkish Home Life” başlıklı İstanbul ve Türk yaşantısı üzerine bir konferans verir. Bu arada kızı Nala Webb de Türk fesleri takmış iki yardımcıyla piyanodan Sultan Marşı’nı çalar. Rutherford’a taşındıktan sonra Müslüman olduğu ilk yıllardaki gibi İslam’a davet çalışmalarına faal olarak geri dönmeyen Muhammed Webb hayatının sonuna kadar Müslüman olarak yaşar ve ‘Amerikalı Muhammedî’ kimliğini de kimseden gizleme gereği duymaz. Webb, hayatının son yıllarında New York City’deki Martindale Mercantile Acentasında satış bölümünün başına gelir. Fakat kendisi uzun zamandan beri şeker hastalığından muzdariptir. Bir Cumartesi günü ikindi vakti işten evine geldikten sonra hastalığının şiddeti artar ve ertesi sabah 1 Ekim 1916’da 70 yaşında hayata gözlerini yumar.
YAYINLADIĞI KİTAP VE GAZETELER
Webb, 1893 yılında the Moslem World Publishing Company ile The Oriental Publishing Company’yi birleştirir. Nisan 1893’te Islam in America adıyla ilk kitabını yayınlar. Sekiz bölüm ve 71 sayfadan oluşan bu kitap, Webb’in düşüncelerini mükemmel biçimde özetleyerek aktardığı çalışması olarak değerlendirilebilir.
Webb’in Bombay, Haydarabat ve Madras’teki konferansları The Three Lectures adı altında 1893 yılında Hindistan’da yayınlanır. Bu konferanslar genellikle Amerika’da kurulacak American İslamî Propaganda hareketinin mahiyeti ve amacıyla alakalıdır. Kitabın önsözü Hasan Ali tarafından kaleme alınmıştır. Kitapta Webb’in İslam’ı nasıl kabul ettiğine dair bilgiler verilmektedir.
A Guide to Namaz: A Detailed Exposition of The Moslem Order of Ablutions and Prayer with a Review of The Five Pillars of Practice 1893 yılında kaleme alınmış 27 sayfalık ilmihal tarzında el kitabıdır. Kitapta sunulan İslam ve imana dair verilen bilgiler ışığında Webb’in sünnî İslam’ı benimsediği açıkça görünmektedir.
Webb’in çeşitli kaynaklardan derleyerek hazırladığı A Few Facts about Turkey under The Reign of Abdulhamid II kitabını 1895 yılının ilk aylarında yayına sunar. Toplam 67 sayfa olan kitapta II. Abdülhamid döneminde Türkiye’nin kalkınmasına yönelik yapılan hizmetlerden bahsedilir ve yaşadıkları yüzyılda İngilizce okuyanlar için Türklerin meseleleri üzerine yapılan önemli bir eserdir.
Webb’in kaleme aldığı ve Ocak 1896 yılında yayınladığı The Armenian Troubles and Where The Responsibility Lies isimli kitabıdır. İsyancı Ermenilerin yalan ve abartılı haberlerle Osmanlı Devleti’ni yıpratarak durumdan istifade etmek için Osmanlı aleyhine hazırladıkları komplolar ve düşmanlıklar canlı örneklerle izah edilmektedir. Toplam beş makale ve otuz beş sayfadan oluşan kitapçıkta yazarın ismi olarak A Correspondent (Bir Muhabir) rumuzu kullanılmıştır.
Webb, American Islamic Propaganda’nın resmi yayın organı the Moslem World Publishing Company bünyesinde the Moslem World gazetesini 12 Mayıs 1893’te yayınlamaya başlar. Ekim 1893 tarihine kadar aylık 16 sayfa halinde yayınlanacak olan gazete Ekim’den sonra Cuma günleri haftalık yayınlanarak dağıtımı yapılacak şekilde değiştirilecektir. Fakat the Moslem World 12 Mayıs 1893’ten Kasım ayına kadar toplam 7 sayı reklamlara ayrılan sayfalar hariç 16 sayfa olarak yayınlanabildi.
Webb 1894’ten itibaren The Voice of Islam adı altında daha küçük bir gazetenin yayınına başlar. Hindistan’dan gelen yardımların tamamen kesilmesi sebebiyle The Voice of Islam sadece sekiz sayfa olarak ayda bir yayınlanır. İçerik olarak da Amerika Müslümanlarına dönük güncel haberler ağırlıktadır.
Fakat The Voice of Islam’da ancak Haziran-Ağustos 1894 tarihleri arasında sadece üç sayı yayınlanabildi. The Voice of Islam’ın yayınına son verilmesinin ardından Webb, daha önceki gazetelerin devamı niteliğinde yeni bir gazete yayınlamaya karar verir. Aylık yayınlanacak olan gazetenin adı The Moslem World and the Voice of Islam’dır. Muhammed Webb ve oğlu Russell’in üstün gayretleri neticesinde The Moslem World Company’nin yeni merkezi Ulster Park’ta Ocak 1895’te The Moslem World and the Voice of Islam’ın ilk sayısı çıkartılır. Osmanlı Devleti’nden gelen cüzi fakat düzenli maddi yardımlarla çıkarıldığı anlaşılan büyük boy ve dört sayfa olan gazete hem isim hem de içerik bakımından Webb’in yeniden Doğu Müslümanlarına döndüğünü göstermektedir. 1895 yılı boyunca finansal zararlardan dolayı The Moslem World and the Voice of Islam’ın ebatı küçültülerek yayınlanmasına devam edildi. Posta ücreti dâhil olmak üzere üç sente satılan gazetenin ne zaman sona erdiği net olarak belli olmamasına rağmen en azından Şubat 1896 yılına kadar yayınlandığı bilinmektedir.
Dr.Celal Emanet / İslamic Center New Jersey, USA
Tohum Sayı 160 / Kış 2018